Cenne informacje dotyczące podsłuchu

Ogromne boom na zawód detektywa sprawiło ,że powstało kilka nowych programów telewizyjnych pokazujących pracę detektywa , sprzęt operacyjny oraz różne nie typowe , nieraz bulwersujące sytuacje.

Często w swojej pracy spotykamy się z przedstawieniem przez klienta jego jasno wytyczonych oczekiwań typu: "no co Pan ,moja żona jest na pewno teraz u tego kochanka , załóżcie kamery i nagrajcie mi wszystko co robią, jak w programie zd..y."

W prawie karnym ochrona dóbr osobistych dotyczy pozbawienia człowieka wolności, zniesławienia, naruszenia nietykalności, zniewagi. Przestępstwa w tym zakresie zawarte są w przepisach art.212 do 217 k. k .Sankcjonowane jest również zachowanie ingerujące w prywatność, a dotyczące bezprawnego uzyskania informacji stanowiących cudzą tajemnice art.267.k.k & 1 k. k bezprawnego posługiwania się urządzeniami ograniczającymi wymiany informacji - art.267.k.k &2 , jak również ujawnienia bezprawnie uzyskanych informacji innym osobom &3 k. k . Ochroną prawną objęta jest informacja stanowiąca tajemnicę prywatną.

Każdy kto łamie ten przepis naraża się na postępowanie karne i karę pozbawienia wolności do lat 2. Detektywi mogą wykonać obserwację , potwierdzić dla klienta tworząc rzetelny raport ,że doszło do konkretnego zdarzenia, jeśli jest taka potrzeba wykazać systematyczność spotkań, ustalić tożsamość konkretnego partnera , doprowadzić kierując klienta w dobrą stronę , jeśli tego wymaga i oczekuje to nawet do konfrontacji z osobą zdradzającą.

Artykuł 8 Europejskiej Konwencji praw człowieka określa najbardziej rozbudowaną regulację opisywanych zagadnień, stanowiąc ,że : "każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji. Prawo do poszanowania prywatności obejmuje także najbardziej intymny element funkcjonowania człowieka jakim jest życie seksualne. W prawie polskim ochronę prawa do prywatności stanowi sama Konstytucja Rzeczypospolitej , "każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego , rodzinnego , czci i dobrego imienia , oraz decydowania o swoim życiu osobistym ( art.47).

Art.23 k. c stanowi o niemajątkowych prawach podmiotowych , jakim są prawa osobiste , które należą do kategorii praw podmiotowych bezwzględnych, a to wyznacza obowiązek spoczywający na każdej osobie nieingerowania w sferę praw wchodzących w zakres danego prawa. Roszczenia z tytułu bezprawnego naruszenia dóbr osobistych doktryna dzieli na majątkowe i niemajątkowe.

W rozdziale 2 Ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o usługach detektywistycznych art.6 mówi detektyw powinien , przy wykonywaniu czynności , o których mowa w art.2 ust.1 kierować się zasadami etyki , lojalnością wobec zlecającego usługę ze szczególną starannością , aby nie naruszyć wolności, praw człowieka i obywatela .

Art.7 Wykonując usługi detektywistyczne , o których omowa a art.2 ust.1 detektyw nie może stosować środków technicznych oraz metod i czynności operacyjno- rozpoznawczych , zastrzeżonych dla upoważnionych organów na mocy odrębnych przepisów.

Posłuch procesowy uregulowany jest w rozdziale 26 kodeksu postępowania karnego.

Podsłuch może być stosowany po wydaniu postanowienia przez Sąd , postanowienie wydawane jest na wniosek prokuratora , po formalnym wszczęciu postępowania .Przy czym nie jest istotne czy postępowanie toczy się przeciwko konkretnej osobie czy też sprawie. Prawo przewiduje uprawnienia prokuratora do zarządzania podsłuchu bez uprzedniego uzyskania zgody sądu .

Dotyczy to jednak sytuacji nagłych , wyjątkowych tzw. sytuacji nie cierpiących zwłoki , kiedy z obawy o utratę ważnej informacji zachodzi potrzeba pilnego działania. Podsłuch może być stosowany w ściśle określonej kategorii spraw , dotyczy to najcięższych przestępstw takich jak : zabójstwo, wymuszenie, rozbójnicze, rozbój, łapownictwo, płatna protekcja, handel ludźmi, szpiegostwo.

Nasze rozmowy telefoniczne oraz inne przekazy mogą być ujawnione sądowi a także prokuratorowi w czasie postępowania karnego , oprócz sądu i prokuratora , na mocy poszczególnych ustaw uprawnieni do podsłuchu są:

-Policja _ ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji , ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Urzędzie Ochrony Państwa , organy kontroli skarbowej, wojskowe służby informacyjne , Żandarmeria Wojskowa - ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej.

Podsłuch operacyjny i prowokacja policyjna

Istotna nowelizacja ustawy o Policji, a także wejście w życie ustawy o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu stwarzają okazję do interpretacji nowych przepisów1.

Kontrola operacyjna wzbudza sporo emocji w związku z tym, że niektóre czynności podejmowane w jej zakresie stanowią wyjątki od tajemnicy komu-nikowania się gwarantowanej przez art. 49 Konstytucji RP2, art. 8 Europej-skiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności3 i art. 17 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych4. Zakres metod podsłuchu operacyjnego jest szeroki. Tzw. ustawy policyjne posługują się bowiem pojemnym pojęciem „środków technicznych”, do których zaliczyć można wszelkie urządzenia służące tajnemu uzyskiwaniu oraz utrwalaniu treści rozmów i informacji zawartych w sygnałach, znakach i obrazach, w tym również elektronicznych systemach przekazu i przetwarzania danych. W ramach tego podsłuchu dopuszczalne jest utrwalanie rozmów prowadzonych poza systemem telekomunikacyjnym5.

Podstawowym problemem, który obecnie nie ma już charakteru wyłącz-nie teoretycznego, jest możliwość wykorzystania informacji uzyskanych w wyniku czynności operacyjno-rozpoznawczych w procesie karnym6. Często dostarczają one organom ścigania informacji na temat czynu zabronio-nego, pochodzących od samego sprawcy, których uzyskanie w inny sposób byłoby niemożliwe. Dążenie do ich wykorzystania w procesie karnym jest zrozumiałe. W praktyce karno-procesowej przez wiele lat przyjmowano, że wykorzystywanie wiedzy operacyjnej w postępowaniu karnym możliwe jest jedynie w drodze przeprowadzenia odpowiednich czynności procesowych (np. przesłuchania, przeszukania itp.).Możliwość utrwalenia dowodu w wy-niku kontroli korespondencji oraz stosowania innych środków technicznych, w tym służących do utrwalania podsłuchanych rozmów, wprowadzona zosta-ła przez nowelę do ustaw policyjnych w 1990 r. Zdaniem T. Hanauska, przy-jęte rozwiązanie pozwalające w ramach czynności operacyjnych na „utrwa-lanie śladów i dowodów” jest rażącym błędem ustawodawcy. Utrwalanie dowodów jest bowiem czynnością procesową, zatem działania operacyjne nie mogą dostarczać materiału dowodowego7. Również S. Waltoś ostrożnie podchodzi do posłużenia się wprost m.in. wynikami operacyjnymi kontroli rozmów i korespondencji w procesie karnym8. Z kolei A. Taracha zwraca uwagę na to, że ustawy policyjne nadają walor dowodowy tylko niektórym, taksatywnie wymienionym, czynnościom operacyjnym, których przeprowa-dzenie obwarowane jest szeregiem wymogów ustawowych. Nie oznacza to wcale uchylenia ogólnych reguł prawa dowodowego, a czynności te nie stają się czynnościami procesowymi. Wprowadzenie tak utrwalonych dowodów w toku czynności operacyjnych do procesu powinno nastąpić przez prokurator-ską decyzję o „zaliczeniu w poczet dowodów”9. Również S. Pikulski nie wy-klucza uznania przez sąd za materiał dowodowy wyników czynności opera-cyjno-rozpoznawczych określonych w art. 19 ustawy o Policji, po dokonaniu swobodnej oceny tego materiału10.

Nie ma wątpliwości, że utrwalenie dowodu w wyniku podsłuchu operacyjnego ma obecnie rangę ustawową. W art. 19 ustawy o Policji i art. 27 ustawy o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu mowa jest o „uzyskaniu i utrwalaniu dowodów”11.

Wykorzystanie w procesie informacji uzyskanych w drodze czynności operacyjnych odpowiada potrzebom praktyki. Wprowadzenie do postępowania np. nagrań uzyskanych w czasie operacyjnego podsłuchu jedynie w ra-mach zeznań świadków – funkcjonariuszy operacyjnych i ich współpracowników – nigdy nie było zbyt częste w praktyce, ponieważ oznaczało dekonspirację tych osób. Ewentualne zastosowanie instytucji świadka incognito może okazać się niewystarczającym zabezpieczeniem dla ochrony wspo-mnianych osób, a ponadto opieranie rozstrzygnięcia na zeznaniach osób

Przypisy

T. Hanausek, Wybrane zagadnienia prawa policyjnego, (w:) Prawo policyjne. Komentarz, pod red. S. Smugi, Katowice 1992, s. 11. 8 S. Waltoś, Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 1995, s. 351. 9 A. Taracha, Wykorzystywanie informacji uzyskanych w wyniku czynności operacyjno-rozpoznawczych w procesie karnym, (w:) Nowa kodyfikacja karna. Kodeks postępowania karnego. Zagadnienia węzłowe. Ministerstwo Sprawiedliwości, Warszawa 1997, s. 133–135. Por. też: R. Kmiecik, E. Skrętowicz, Proces karny. Część ogólna, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 2002, s. 371. 10 S. Pikulski, Podstawowe zagadnienia taktyki kryminalistycznej, Białystok 1997, s. 50–51. 11 Podobnie było przed zmianą stanu prawnego, co wynika z treści uprzednio obowiązującego art. 19 ustawy o Policji (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r., Nr 101, poz. 1092) i art. 10 ustawy o Urzędzie Ochrony Państwa (tekst jedn. Dz. U. z 1999 r., Nr 51, poz. 526).

ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (tekst jedn. Dz. U. z 2002 r., Nr 7, poz. 58) i ustawa z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wy-wiadu (Dz. U. z 2002 r., Nr 74, poz. 676). Por. też: K. T. Boratyńska, Uwagi dotyczące kontroli operacyjnej w świetle nowelizacji art. 19 ustawy o Policji, Prokurator 2001, nr 4, s. 44–53. 2 Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483). 3 Tekst opublikowany: Dz. U. z 1993 r., Nr 61, poz. 284. 4 Tekst opublikowany: Dz. U. z 1994 r., Nr 23, poz. 80. 5 R. Zakrzewski, W. Jarocha, Dopuszczalność stosowania kontroli korespondencji i podsłuchu, Kontrola Państwowa 1997, nr 1, s. 115. 6 Por. P. Wierzchołowski, Utrwalanie rozmów w ramach podsłuchu w postępowaniu operacyjnym i wykorzystywanie ich w procesie karnym, (w:) Problemy współczesnej krymina-listyki, t. 4, pod red. E. Gruzy i T. Tomaszewskiego, Warszawa 2001, s. 303–320.